Toplumun gizli silahı olan yüceltme ve devirme (linçleme) gücüne psikoloji penceresinden baktığımızda derinlerde, kapalı kutularda saklanan bir duygu çıkıyor karşımıza: Değersizlik duygusu.

Değersizlik duygusu yaşayan bireyler bireysel ve çevresel olarak kendisini önemsiz hissetmektedir. Bu önemsizlik durumu bireyin bilinç dışında gerçekleşirken sosyal ortamlarda ya da bireyin kendi içinde bazı somut sorunlara neden olur. Pek çok duygu ve düşünce hatta davranış altında kişinin bilinç dışı sürecinde yaşadığı değersizlik duygusu yatabilir. Bu duyguya sahip bireylerin herkesi kendinden daha yukarıda gördüğünü düşünebilirsiniz fakat aslında tam olarak öyle değil. 

Değersizlik duygusu yaşayan birey için diğer insanlar kendinden üstün olduğu gibi aynı zamanda insanları kendinden aşağı da görebilir. Fakat değersizlik duygusu yaşan birey için onunla eşit biri yoktur. “Değersizlik dedik, kendini diğer insanlardan daha önemsiz görme dedik. Nereden çıktı bu aşağı görme?” diye düşünebilirsiniz. Şöyle açıklıyayım:

Değersizlik duygusuna sahip birey kendinden aşağı gördüğü insanları küçümser çünkü o insanlarda kendisinde beğenmediği yönlerini görür. Bunu tıpkı baktığında kötü yönlerini gördüğü kara bir ayna gibi düşünebilirsiniz. O insanları kendinden aşağı görür çünkü bilinç dışında var olan ve eksik olduğunu düşündüğü bir özelliğine sahiptirler. Bu durumun bilincinde olmadığı için o kişileri kendisinden daha değersiz görür. O kimseleri kendinden aşağı görmek onun için bir çeşit başa çıkma stratejisi gibi düşünebiliriz. 

Bir diğer yaklaşım ise değersizlik duygusuna sahip bireylerin kendinden üstün gördüğü insanları yüceltmesi. Aynı zamanda başlıkta bahsettiğim durumun ana konusu. Bu duyguya sahip bireyler diğer insanları yüceltir çünkü o insanlarda kendisinin ulaşmak istediği özelliğe, güce, görkeme… artık siz ne derseniz ona sahiptir. Bu yüceltme az önce bahsettiğim ayna etkisinin pozitif hali diyebiliriz.

“Kişi yarattığı tanrıyı yine kendisi yok eder.”

Sosyal medyada bir anda ünlü olup kısa sürede linçlenen kişileri düşünün…

Değersizlik duygusuna sahip bireyler insanları yüceltirken aynı zamanda bu insanlara karşı bilinçdışı da bir düşmanlık yaşarlar. Çünkü bu kimselerde sahip olmak istediği özellikleri gördükçe aslında bir yandan da ona kendi yetersizliğini hatırlatır ve huzursuz olurlar. Bilinç dışındaki bu bahsettiğim düşmanlık duyguları artıkça, yücelttikleri insanlara duydukları hayranlık da artar. Fakat bu yüceltilen kişinin bir hatası görüldüğünde, açığı fark edildiğinde bireyin bilinç dışında biriken düşmanca eğilimleri birden bilince ulaşır. Bu iki durum arasındaki ilişkinin değişkenliği sosyal medyadaki anlık yüceltme ve linçleme kültürünü bir noktada açıklıyor gibi.

Zeynep AŞUT Psikolojik Danışman

Bu arada Instagram hesabımıza bir göz atmak ister misin?

View this post on Instagram

Free'sia Psikoloji (@freesiapsikoloji)'in paylaştığı bir gönderi

Kaynak: Engin Geçtan - İnsan Olmak 

Herkesin bildiği gibi insanlar aile yaşantılarında ya da kontrol edemedikleri başka sebeplere bağlı olarak devamlı strese ve başarısızlığa maruz kalınca çaresizliklerini kontrol edemez hale gelirler. Bu da hayatlarında bir döngü haline gelince yaşadıkları durumu değiştirmeye kalkmazlar. Çünkü durumu tamamen çözümsüz olarak algılar, başarının ve değişimin mümkün olamayacağını düşünürler. Böylelikle olumsuz düşüncelerle hareket ederler ve olumsuz deneyimlerinin fazla üzerinde dururlar. Bunların üzerine uzun uzun düşünüp zihinlerinde tekrar tekrar evirip çevirirler. Bu da bilişsel bozukluklara yol açıp kişiyi depresyona yönlendirebilir ya da yaşamının farklı alanlarında kişiyi işlevsizliğe sürükleyebilir.

Öğrenilmiş çaresizliğin yaşamımızdaki yansımaları da genellikle “Ne yaparsam yapayım başarılı olamayacağım.” “Ne yaparsam yapayım hiçbir şey fark etmiyor.”  vb. gibi cümlelerle kendini sıkça göstermektedir. 

Peki her insanın yaşayabileceği bu durumda neler yapabiliriz?

Öncelikle bu durumun sizi çok fazla etkilediğini ve hayatınızı işlevsizleştirdiğini düşünüyorsanız bir uzmandan yardım alabilirsiniz. Eğer bu durumun yüksek düzeyde hayatını etkilemediğini düşünüyorsanız kendi kendine yardım (self-help) teknikleriyle de bu durumun hayatınıza etki eden düzeyini değiştirebilirsiniz. Böylelikle bu kendine yardım yöntemiyle kendine rehberlik ederek ve kendine güvenini vurgulayarak olumlu ilerlemeler yaşayabilirsiniz. Bunlardan ayrı olarak da öneri vermek gerekirse, ilk olarak düşüncelerinin farkın varıp hayatında öğrenilmiş çaresizlikle hareket ettiğin zamanları düşünmelisin. Böylelikle hayatına ve düşüncelerine dair farkındalıkla hayatında istediğin değişimleri, başarıları beraberinde getirebilir. 

Değişim kendini tanımakla başlar. Böylelikle kendine ve yaşamına dair olan olumsuz düşünceleri değiştirebilirsin. Hayatında farkında olmadan yaşadığın çaresizliklerin gerçekçi olmayan yönünü görüp, kendine güvenerek aslında öyle olmadığının rahatça farkına varabilirsin.

Sayfamızın da mottosu olan Prof. Dr. Sinan Canan’ın da dediği gibi “Dur, Anla ve Yaşa”. 

Herhangi bir anda DUR! O ana bak, kendi bedenine yukarıdan baktığını hayal et ve konumunu gözden geçir. Ne yaptığını, ne hissettiğini ya da nedenlerini kafanda mantıklı bir yere oturt, ANLA! Bu fark ediş sana o kadar iyi gelecek ki. Zamanda savrulan düşüncelerini, belirsizlik içinde yüzen zihnini... Tüm bunların sonunda ise YAŞA! Bir tek saniyeni bile geri getiremeyecek olmanın bilinci ve farkındalığı ile doya doya yaşa. Çünkü herkes gibi sen de hayatın tadını çıkarmayı hak ediyorsun.

Kendine ve yaşamına dair biraz daha anlayışlı olup öz-şefkatini korursan bu sayede çaresizliğin getirdiği yaşantılarını değiştirmek her zaman senin elinde olur.

İnstagram hesabımıza göz atmak ister misin?

Bu gönderiyi Instagram'da gör

Free'sia Psikoloji (@freesiapsikoloji)'in paylaştığı bir gönderi